Informatie over verrekijkers

Modellen verrekijkers

De verrekijker is in te delen in drie categorieën:

• Binoculair (met twee lenzen) uitgevoerd als porro kijker
• Binoculair (met twee lenzen) uitgevoerd als dakkant kijker
• Monoculair met één lens

Bij de porro-kijker gaat het licht via een N-vormige knik door de kijker. De porro-kijker heeft als voordeel dat hij makkelijker, en dus goedkoper, te maken is. Nadeel van deze vorm is, dat het minder compacte kijkers zijn.

Bij de dakkant-kijker gaat het licht recht door de kijker heen. Dit heeft als groot voordeel dat deze verrekijker veel compacter gemaakt kan worden. Omdat deze manier van fabriceren veel meer precisie vereist, is het over het algemeen een duurdere kijker.

De monoculair is een kijker waar je met 1 oog doorheen moet kijken, en is er ook in verschillende varianten. Een speciale variant van de monocilair is wel de sterrenkijker > of telescoop. Dit is een groter broertje van deze variant en speciaal gemaakt voor het bestuderen van bijvoorbeeld de sterrenhemel.

Vergrotingsfactor

De vergrotingsfactor wil niets anders zeggen dan dat een voorwerp dichterbij lijkt dan in werkelijkheid het geval is. Staat iemand op 1000 meter afstand van jou, en je kijkt door een kijker met een vergrotingsfactor van 10x, dan zal het lijken of de persoon waar je naar kijkt op 100 meter afstand staat.
Hoe hoger de vergrotingsfactor hoe onrustiger het beeld. De hoogste factor is dan ook zeker niet voor alle toepassingen het beste.
Hieronder vindt je een advies omtrent de vergrotingsfactor afhankelijk van het doel waarvoor je de kijker gaat gebruiken.

Spottingscope

Er is ook nog een type die we eigenlijk in een aparte categorie moeten plaatsen. Dit is de zogenaamde spottingscope.

Hij zit eigenlijk tussen de verrekijker en de telescoop in, en wordt voor hele specifieke doeleinden gebruikt. Maar ook gewoon voor bijvoorbeeld vogels te bekijken. De vergrotingsfactor van deze modellen is zo hoog dat deze alleen op een statief zijn te gebruiken. De belangrijkste eigenschappen van een verrekijker vind je altijd terug in het typenummer, en wordt uitgedrukt door twee getallen. Dit kan er bijvoorbeeld uitzien als 7x50 of 10x25. Het eerste getal staat voor de vergrotingsfactor. Het tweede getal staat voor de diameter van de objectieven.

Diameter objectief

De diameter van de objectieven (de grote lenzen aan de voorkant van de kijker) wordt weergegeven in millimeters. Hoe groter deze waarde hoe meer licht er door kan en hoe meer details zichtbaar worden. Nadeel is wel dat de verrekijker zwaarder wordt. Het formaat van het objectief heeft ook rechtstreeks invloed op de helderheid en de schemerindex. Hoe groter het objectief hoe groter de helderheid en de schemerindex worden.

Gezichtsveld

Een andere waarde die belangrijk is bij verrekijkers is het gezichtsveld. Hiermee wordt de terreinbreedte weergegeven die je kan overzien op 1000 meter afstand.

Een groter gezichtsveld resulteert in een rustiger beeld. Tevens is het gemakkelijker om bewegende voorwerpen te volgen.

Oogafstand

De oogafstand van een verrekijker is de afstand gemeten vanaf het oculair (de lenzen waar je de ogen tegenaan plaatst) tot de plek waar het beeld gevormd wordt. Dit is dus niet de afstand tussen de ogen! Deze waarde is vooral belangrijk voor brildragers. Als je met een bril op door een verrekijker kijkt zijn jouw ogen namelijk verder van de oculairen verwijderd dan zonder bril. Voor brildragers is een waarde vanaf 15mm of meer comfortabel. Overigens kunnen brildragers zonder de bril op gewoon door een verrekijker kijken. De oogafwijking die je hebt, wordt gecorrigeerd door het scherpstellen van de kijker. Overigens wordt de Engelse term "eye relief" ook vaak gebruikt voor deze specificatie.

Coating

De optische kwaliteit van de lenzen in een verrekijker is te verbeteren door het toepassen van een zogenaamde coating. Dit is een extra laagje op de lenzen die een aantal verbeteringen teweeg kan brengen. De (interne) reflectie kan gereduceerd worden waardoor de lichtgevoeligheid beter wordt. Ook is het mogelijk om de kleurweergave op deze manier positief te beïnvloeden. Als je een kijker bezit met zo’n coating is het raadzaam om de lenzen niet met je vingers aan te raken. Het zuur dat zich in het huidvet bevindt, kan de coating aantasten. Als je de lenzen reinigt dien je sowieso een speciale lenscleaner te gebruiken. Dit is overigens ook beter voor niet gecoate lenzen.

Beeldstabilisatie

Ook bekend als IS (Image Stabilizing). Deze techniek zorgt ervoor dat trillingen, veroorzaakt door de handen, worden geneutraliseerd. Zo krijg je een veel rustiger beeld. Beeldstabilisatie is vooral een voordeel voor kijkers met een wat hogere vergrotingsfactor. Verrekijkers tot een vergrotingsfactor van 8 à 10 kun je redelijk stil houden vanuit de hand. Daarboven wordt beeldstabilisatie of een statief aangeraden. Nadeel van kijkers met IS is dat deze een heel stuk prijziger zijn. Tevens gebruiken de meeste kijkers met beeldstabilistatie batterijen.

Schemerindex en helderheid

De schemerindex zegt iets over hoe goed de kijker presteert in minder goede (schemerige) omstandigheden. De helderheid (lichtsterkte) zegt iets over de helderheid van het beeld en hoe goed je details kunt onderscheiden. Wat verdient nu de voorkeur? Een goede schemerindex of een hoge helderheid? Uiteraard is het mooi als van een kijker beide waardes hoog zijn. Als je echter een keuze moet maken zijn de volgende punten het overwegen waard.

Bij goede lichtomstandigheden is een goede helderheid te allen tijde te verkiezen boven een goede schemerindex. Bij minder goede lichtomstandigheden heeft een goede schemerindex de voorkeur. Wat betekent dit nu in de praktijk? Stel jegaat op vakantie naar de tropen. Daar duurt de zonsopkomst of -ondergang slechts 10 minuten. Er is daar dus nauwelijks een schemerzone. Hier zou je dus moeten kiezen voor een kijker met een hoge helderheid. Ga je in Nederland (waar een lange schemerzone heerst) regelmatig vroeg op pad om in de natuur observaties te doen, dan heeft een hoge schemerindex de voorkeur. Bedenk dus van te voren goed hoe je de kijker gaat gebruiken.

Nog even voor de technici onder ons: de helderheid en schemerindex kun je als volgt berekenen.

• Helderheid = (objectief / vergroting) in het kwadraat
• Schemerindex = √ (objectief x vergroting)

Uittrede pupil

Als je een verrekijker op ongeveer 25 cm van je ogen houdt, dan zie je twee lichtcirkeltjes in de oculairen (kleine lenzen, waar je jouw ogen tegenaan houdt). Dit noemt men de uittrede pupil. De diameter van deze lichtcirkeltjes in millimeters is de maat voor de uittrede pupil.

Bij gezonde jonge mensen varieert de diameter van de pupil zo tussen de 2 en 7mm. Bij veel licht zijn de pupillen klein en bij weinig licht zullen ze groter worden om meer licht door te laten. Bij oudere mensen zal de pupil zich nog tot maximaal 5mm kunnen openen.
De pupiluittrede zal zelden groter zijn dan 7 a 8mm, omdat dit geen toegevoegde waarde heeft.

De uittrede pupil zegt ook iets over de lichtsterkte. Hoe hoger de waarde, hoe “lichtgevoeliger” de kijker en des te meer details je kunt zien in schemerige omstandigheden.
Zeker voor wat oudere mensen is het advies: geen kijker kopen met een kleinere uittrede pupil dan 4 á 5mm. Als je wat ouder bent zul je een minder vaste hand hebben. Een grotere uittrede pupil geeft meer "beeldrust", en zal zo een positieve bijdrage leveren aan het "kijkgenot".