Luidspreker kopen: hier moet je op letten
Inhoudsopgave
Je luidsprekers bepalen voor het grootste gedeelte hoe je muziek klinkt. Iedere luidspreker heeft zijn eigen sound die alleen goed tot zijn recht komt als deze perfect bij je geluidsysteem past. Je moet er dus voor zorgen dat je luidspreker past bij je versterker of receiver, anders heb je zelfs kans je luidspreker of versterker kapot te maken. Bij het uitzoeken van een luidspreker kom je een hoop termen tegen, waar moet je op letten?
Een luidspreker is misschien wel het belangrijkste onderdeel van je geluidssysteem en meer dan andere componenten bepalend voor de geluidskwaliteit. Luidsprekers zijn er in allerlei soorten en maten en het is belangrijk dat een luidspreker bij je past. Niet alleen qua prijs of afmetingen, maar ook qua klankkleur. Want bij luidsprekers geldt dat de specificaties waar we in dat artikel op ingaan maar het halve verhaal zijn. Of een luidspreker echt bij je past, kun je alleen maar zelf horen. Het gaat erom dat jij een luidspreker fijn vindt klinken om langdurig naar te luisteren. Op basis van de specificaties of eventueel reviews kun je natuurlijk wel een selectie maken.
Frequentiebereik
Een luidspreker koop je om muziek weer te geven. Muziek is geluid en geluid zijn simpelweg trillingen op een bepaalde frequentie. Een jong iemand kan ongeveer een frequentiebereik van 20 Hz tot 20 KHz horen. Uiteraard wil je dat je luidspreker alle frequenties van je muziek of andere geluidsbron kan weergeven. Fabrikanten van luidsprekers geven daarom het frequentiebereik van een luidspreker op. Let er wel op dat het frequentiebereik van een luidspreker niets zegt over de geluidskwaliteit. Uiteraard kun je het frequentiebereik wel gebruiken bij je voorselectie. Daarbij let je vooral op de laagste waarde, want vooral in de weergave van lage tonen zitten de verschillen. Luidsprekers die 20 Hz kunnen weergeven zul je niet zo snel tegenkomen. Let er wel op dat de vermelding van een frequentiebereik nog steeds niet betekent dat een luidspreker het hele bereik echt goed kan weergaven. Doorgaans staat bij het frequentiebereik +/- 3 dB: dit betekent dat sommige frequenties binnen het frequentiebereik 3 decibel zachter of juist harder weergegeven worden ten opzichte van een neutrale waarde. In de praktijk betekent dit meestal dat lage tonen een stuk zachter worden weergegeven dan hoge tonen. Oftewel: een diepe bas is een lastige opgave voor een luidspreker.
Impedantie
Een belangrijke specificatie om op te letten bij het uitzoeken van een set luidsprekers is de impedantie die wordt uitgedrukt in Ohm (Ω). Dit is de weerstand die de luidspreker geeft aan de versterker. Een lage impedantie betekent dat elektrische stroom makkelijker door de luidspreker gaat waardoor de versterker veel meer vermogen moet hebben om de luidspreker goed aan te sturen. Een hogere impedantie houdt de elektrische stroom juist tegen waardoor er minder vermogen nodig is om de luidspreker aan te sturen. De impedantie moet kortom passen bij je versterker, anders heb je kans je versterker of luidsprekers te beschadigen.
Het veiligste is om de opgegeven impedantie van je luidsprekers en versterker te matchen. Dus heb je een versterker met een impedantie van 6 Ohm, koop dan luidsprekers met een opgegeven impedantie van 6 Ohm. Maar wat als je al een versterker hebt en de luidsprekers die je echt wil hebben niet helemaal matchen? De vuistregel is dat je een luidspreker met een hogere impedantie probleemloos kunt aansluiten op een versterker met een lagere impedantie. Andersom kun je beter niet doen, want dan kan de versterker beschadigen. Sommige versterkers gaan niet eens aan als de impedantie van de luidsprekers te laag is. In de praktijk zul je hier niet zo snel last van hebben omdat zowel alle ‘normale’ luidsprekers en versterkers een impedantie tussen de 6 en 8 Ohm hebben. Alleen dure luidsprekers hebben een lagere impedantie van 4 Ohm waarvoor je een zwaarder en dus duurdere versterker nodig hebt om deze luidsprekers veilig aan te sturen.
Gevoeligheid
Wanneer je wilt weten hoe hard je luidspreker geluid kan afspelen, dan kijk je naar de gevoeligheid. De gevoeligheid van een luidspreker wordt uitgedrukt in decibel en geeft de geluidsdruk in decibel gemeten vanaf 1 meter afstand bij een vermogen van 1 Watt. Oftewel hoe hoger de gevoeligheid van je luidspreker is, hoe harder de luidspreker kan bij hetzelfde vermogen. Daarnaast geven veel fabrikanten ook het de maximale geluidsdruk van de luidspreker aan in decibel onder de naam maximale SPL (sound pressure level). Het is dus niet helemaal waar dat gevoeligheid uitdrukt hoe hard een luidspreker kan, want een luidspreker met een lagere gevoeligheid kan best een hogere maximale geluidsdruk hebben zolang je versterker er maar genoeg vermogen voor heeft. Een hogere gevoeligheid betekent wel dat je luidspreker efficiënter is, je hebt immers minder vermogen (en dus een lichtere versterker) nodig voor dezelfde geluidsdruk. Bij de geluidsdruk geldt 3 dB als een verdubbeling van de geluidsdruk en daarvoor is twee keer zoveel vermogen nodig. Stel dat je luidspreker bij 1 watt vermogen dus 100 dB geluidsdruk produceert, dan is dat bij 2 watt vermogen 103 dB terwijl voor 106 dB al 4 watt nodig is. Een twee keer zo hoge geluidsdruk betekent niet dat jij het geluid als twee keer zo luid ervaart, daarvoor is een toename in geluidsdruk van 10 dB nodig. Een volume van 100 dB is al oorverdovend, maar onthoud dat dit op 1 meter vanaf de luidspreker is gemeten. In de rest van je luisterruimte is het volume uiteraard lager.
Formaat en driver
Een luidspreker bevat doorgaans meerdere luidsprekers voor verschillende frequentiegebieden die drivers genoemd worden. Kleine (boekenplank)luidsprekers bevatten twee drivers (tweewegsysteem) terwijl grotere luidsprekers vaak van drie drivers (driewegsysteem) of zelfs meer zijn voorzien. De driver die verantwoordelijk is voor de hoge tonen wordt de tweeter genoemd. Een driver die het midden verzorgt een mid range (of mid range woofer) terwijl de driver voor de lage tonen een woofer wordt genoemd. In de luidspreker zorgt een scheidingsfilter ervoor dat een driver het juiste frequentiebereik krijgt aangeboden. Waar je op moet letten bij de specificaties van de drivers is dat in beginsel geldt dat hoe groter een driver is, hoe beter lage tonen weergegeven worden. De maat van een driver wordt uitgedrukt in de doorsnede in centimeters of inches. Een grotere driver of meer drivers betekent ook automatisch een grotere behuizing met meer volume.
Subwoofer
Lage tonen zijn lastig weer te geven én kosten veel kracht van je versterker. Dit kun je oplossen met een subwoofer: een grote luidspreker die speciaal is ontworpen om lage tonen weer te geven en die voorzien is van een grote driver van 8, 10 of zelfs 12 inch. Zeker bij films of bepaalde soorten elektronische muziek voegen lage tonen echt iets toe, vandaar dat surroundsets en soundbars doorgaans van een losse subwoofer zijn voorzien. Subwoofers zijn er in een passieve en actieve uitvoering. De passieve uitvoering bevat net als een normale luidspreker geen versterker en wordt dus aangestuurd door je normale versterker of receiver. Dat kost veel vermogen, vandaar dat subwoofers tegenwoordig eigenlijk altijd actief zijn en van een eigen versterker voorzien zijn. Een actieve subwoofer kun je op drie manieren aansluiten. Het meest eenvoudig is als je receiver een speciale subwooferuitgang (LFE-uitgang) in de vorm van één tulp-uitgang heeft. Heeft je receiver dat niet, dan kun je meestal een normale lijnuitgang gebruiken. Heeft je receiver of versterker ook dat niet, dan heb je een subwoofer met een zogenoemde luidsprekeringang nodig. Deze sluit je aan op de normale (versterkte) luidsprekeruitgang van je versterker waarbij er een heel beperkt vermogen van je versterker wordt gevraagd om de actieve subwoofer aan te sturen.
De meeste controle over de instellingen van je subwoofer heb je op een receiver met een speciale subwooferuitgang. Je kunt dan naar eigen smaak instellen of naast het LFE-kanaal in films ook de lagere frequenties van de normale luidsprekers naar de subwoofer worden gestuurd. Dit doe je door in de instellingen van je receiver aan te geven dat je kleine (small) luidsprekers hebt. Zo helpt de subwoofer behalve in films ook mee met de laagweergave van je muziek.
Bluetoothspeaker
Koop je een actieve luidspreker met geïntegreerde versterker zoals een bluetoothspeaker, dan hoef je geen rekening te houden met impedantie of gevoeligheid, voor zover de fabrikant deze gegevens al geeft. De fabrikant zorgt er als het goed is voor dat de luidsprekers en versterker bij elkaar passen. Waar je eventueel wel naar kunt kijken, is het frequentiebereik en maximale volume.